Anayasa Mahkemesinin 2022/120 E. 2023/107 K. sayılı ve 01.06.2023 tarihli kararıyla Ceza Muhakemeleri Kanunu'nun 231. maddesinin 5 ila 14. fıkraları iptal edildi. Bu fıkralar hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına (HAGB) ilişkindi.
HAGB Nedir?
CMK 231: Sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan ceza, iki yıl veya daha az süreli hapis veya adlî para cezası ise; mahkemece, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, kurulan hükmün sanık hakkında bir hukukî sonuç doğurmamasını ifade eder. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının verilmesi halinde sanık, beş yıl süreyle denetim süresine tâbi tutulur. Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlenmediği ve denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere uygun davranıldığı takdirde, açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak, davanın düşmesi kararı verilir.
HAGB iptal sebepleri olarak şunlar gösterildi:
- Henüz verilmemiş bir hükmün ertelenmesini isteyip istemediği sorulan bir sanık, yargılamayla ilgili tüm şüphelerin ortadan kaldırılmadığı bir durumda yargılama sonucunu tahmin edip henüz aydınlatılmamış bir iradeyle beyanda bulunmak zorunda bırakılmaktadır. Yargılamanın başında HAGB uygulamasını kabul eden sanık hakkında adil yargılanma hakkının sağlanıp sağlanmadığı istinaf kanun yoluyla denetlenememekte ve bu durum hak ihlallerine yol açmaktadır.
- Sanığın geçerli bir feragat iradesine dayanmaksızın karara karşı istinafa başvurma yolundan mahrum bırakılması hükmün denetlenmesini talep etme hakkı ile mahkemeye erişim hakkını sınırlamaktadır.
- Hakkında mahkumiyet hükmü bulunmayan sanık mahkumiyet tehdidinin varlığı karşısında savunmasız duruma sokulmakta ve henüz doğmamış istinaf hakkından peşinen feragat etmeye zorlanmaktadır.
- Mülkiyet hakkına müsadere yoluyla yapılan sınırlamanın keyfi veya hukuka aykırı olup olmadığını denetleme imkânı askıya alınmakta ve HAGB kararı ile birlikte müsadere kararının infazı zamanında belirsizlik maliklere aşırı külfet yüklemektedir.
- Suç ve ceza arasında orantısızlık olması ya da hiç ceza verilmemesi durumunda caydırıcı etkinin olmaması kişilerin fiziksel ve ruhsal bütünlüklerinin korunması hususundaki devletin pozitif yükümlüğünün yerine getirilememesi sonucunu doğurmaktadır.
- HAGB sanığın infaz edilebilir bir ceza almaması sonucunu doğurmakta ve HAGB uygulanmasında mağdurun muvafakati veya mağdur açısından manevi bir telafinin sağlanması aranmamaktadır. Bu durum, HAGB kararının mağdur açısından yeterli ve etkili bir giderim sağlamaması sonucuna yol açmaktadır.
- İşkence ve kötü muamele gösteren kamu görevlisinin cezasız bırakılmaması gerekmekte iken HAGB’nin işkence, eziyet ve kötü muamele suçlarında uygulanmayacağına dair bir düzenleme olmaması ve mahkemelerin bu sorunu çözememesi devletin failin cezalandırılması ve mağdurlar açısından giderim sağlanması şeklindeki yükümlülüğü ile bağdaşmamaktadır.
- HAGB kamu otoritelerinin keyfi uygulamalarını önlemekte yetersiz kalmakta ve temel hak ve özgürlüklerin kullanılması konusunda caydırıcı etki yapmaktadır.
Yürürlük
Düzenlemenin iptal edilmesinin hukuksal boşluk yaratacağı ve kamu yararını ihlal edeceği öngörüldüğünden iptalin 1 Ağustos 2024 tarihinde yürürlüğe girmesine karar verilmiştir.
Düzenlemenin iptali pek çok kafa karışıklıklarına yol açmaktadır. Bu karışıklıkları önlemek ve hukuki danışmanlık almak için uzman ceza avukatlarından destek alabilirsiniz.
Konu hakkındaki sorularınız ve hukuki yardım için info@paldimoglu.av.tr üzerinden iletişime geçebilirsiniz.