GİRİŞ

Hızla değişen dünyaya ayak uydurmak, fırsatları yakalamak, kârlılığı artırmak, yatırım yapmak veya ortaklar arasındaki çatışmalar sonucu ayrılmak gibi sebepler şirketlerin ortaklık yapısında değişikliğe gitmesine yol açabilmektedir. Özellikle son durumda, ilişkiler yeterince gergin olduğundan bu süreçten en zararsız biçimde çıkmak tüm tarafların yararına olacaktır. Bu yazıda öncelikle anonim şirketlerin özelliklerinden bahsedilecek ve ardından pay senetlerinin niteliğine göre anonim şirketlerde hisse devri nasıl yapılır sorusu cevaplanacaktır.

Anonim Şirketlerin Özellikleri

Anonim şirkette hisse devri nasıl yapılır sorusuna cevap verebilmek için anonim şirketin özelliklerini iyi anlamak gerekir. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (“TTK”) 124. Maddesinin 1. fıkrası ticaret şirketlerini kollektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif şirketler olarak düzenlerken aynı maddenin 2. fıkrası sermaye şirketlerini anonim şirket, limited şirket ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket olarak belirlemiştir. Sermaye şirketlerinde esas olan işgücü değil, sermayedir. Dolayısıyla bu tür şirketlerde ekonomik faaliyetin kaynağını beden gücünden ziyade şirkete konulan sermaye oluşturur.

Anonim şirketler, TTK 329’da sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnızca malvarlığıyla sorumlu bulunan şirketler olarak tanımlanmıştır. Aynı maddenin 2. fıkrasında ise şirket ortaklarının asıl borçlarının sermaye koyma borcu olduğu belirtilmiştir.

Anonim şirketler kanunen yasaklı olmayan her türlü ekonomik amaç ve konular için kurulabilir ve şirket hisseleri şirketin anonim yapısı sayesinde Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde kural olarak tescil ve ilan edilmeden serbestçe devredilebilir. Payların belirli oranda değişmesi noktasında tescil ve ilanı düzenleyen TTK 198 ve TTK 338 tek pay sahipliği bildirimi gibi işlemler istisnalara örnektir. Dolayısıyla anonim şirketlere payın serbestçe devri ilkesi hâkimdir ve kanun koyucu böyle bir düzenlemeyle anonim şirketlerde sermayenin esas olduğu ve ortakların kimliklerinin çok da önemli olmadığı hususunu teyit etmiştir. Fakat payın serbestçe devri ilkesinin birtakım istisnaları vardır. Ortakların TTK 329/2’ye göre taahhüt etmiş oldukları sermaye koyma borçlarını yerine getirmediği durumlarda hisse devrinin geçerli olabilmesi için şirketin onay veya icazetinin gerekmesi bu duruma örnek verilebilir.

Öte yandan, bir veya birden fazla ortakla kurulabilen anonim şirketler halka açık veya kapalı olabilir. Ayrıca belirli nitelikleri taşıyan şirketlerdeki hisse devirleri Rekabet Kurumu, SPK, BDDK gibi belirli kurumların onayına tabi tutulmuştur.

Yukarıda anlatılan tüm bu özelikler, hisse devrinde önem arz eder. Dolayısıyla anonim şirkette hisse devri nasıl yapılır sorusunun cevabı anonim şirketin hangi özelliklere sahip olduğuna göre şekillenecektir.

Anonim Şirketlerde Hisse Devri Nasıl Yapılır?

Anonim şirket hisseleri, sermaye artırımı yoluyla aslen iktisap edilebileceği gibi hisse devri veya miras yoluyla devren iktisap da edilebilir. Devren iktisabın en önemli ayağını ise hisse devirleri oluşturur. Hisse devrini pürüzsüz bir şekilde tamamlamak ve ortakların menfaatini korumak için anonim şirketlerde hisse devri sözleşmesi yapılması yararlı olacaktır.

TTK 484’te pay senetlerinin hamiline veya nama yazılı olduğu belirtilmiştir. Anonim şirketler, her iki türde pay senedi veya nama yazılı pay senedi yerine geçen geçici ilmühaber bastırabileceği gibi pay senedi bastırmamayı da tercih edebilirler.

Aşağıdaki bölümlerde, anonim şirketlerde hisse devri nasıl yapılır sorusu nama veya hamiline yazılı hisse senetleri, ilmühaberler ve senede bağlanmamış çıplak payların nasıl devredileceği üzerinde durularak cevaplanacaktır.

Nama Yazılı Hisse Senetlerinin Devri

Nama yazılı hisse senetleri, TTK 490/1’de de ifade edildiği üzere kural olarak serbestçe devredilir. Bu kuralın istisnasını ise kanunda belirtilen sebepler ile esas sözleşmede devrin sınırlandırılması oluşturur. Kanuni sebepler arasında bedeli ödenmemiş payların devri sayılabilir. Nitekim TTK 491/1’de “Bedeli tamamen ödenmemiş nama yazılı paylar, ancak şirketin onayı ile devrolunabilir” denilmiştir. Aynı cümlenin devamında ise “…meğerki, devir, miras, mirasın paylaşımı, eşler arasındaki mal rejimi hükümleri veya cebrî icra yoluyla gerçekleşsin.” denilerek bu istisnaya da istisna getirilmiştir. Şirketin onay vermesi ise karar alınması ile olur. Söz konusu anonim şirket hisse devir karar örneği için ito anonim şirket hisse devri sayfası ziyaret edilip örnek belgelere ulaşılabilir.

491. maddede şirketin onayından bahsedilse de şirket devre onay vermede mutlak takdir yetkisine sahip değildir. TTK 491/2’de ifade olunduğu üzere şirket sadece devralanın ödeme yeterliliği şüpheli ise ve şirketçe istenen teminat verilmemişse onay vermeyi reddedebilir. Aynı durum devrin esas sözleşme ile sınırlandırılması konusunda da geçerlidir. TTK 492/1’de esas sözleşme ile nama yazılı payların ancak şirketin onayıyla devredilebileceğini öngörebileceği belirtilmiş olsa da şirket bu onayı yalnızca önemli sebeplerin varlığı hâlinde vermekten kaçınabilir.

Herhangi bir sınırlamanın olduğu durumda, onayı verecek olan kurum anonim şirketin yönetim kuruludur. Söz konusu onay alındıktan sonra nama yazılı senetlerin mülkiyeti, TTK 490/2 uyarınca devredenin cirosu ve zilyetliğin devri ile devralana geçer. Fakat bu devrin anlam ifade edebilmesi devrin pay defterine işlenmesi de gerekmektedir.

Hamiline Yazılı Hisse Senetlerinin Devri

Hamiline yazılı pay senetlerinin devri zilyetliğin devri ve Merkezi Kayıt Kuruluşuna ("MKK”) bildirim yapılması ile gerçekleşir. TTK 489/1’de “Hamiline yazılı pay senetlerinin devri, şirket ve üçüncü kişiler hakkında, ancak zilyetliğin geçirilmesi suretiyle payı devralan tarafından Merkezi Kayıt Kuruluşuna yapılacak bildirimle hüküm ifade eder. Merkezi Kayıt Kuruluşuna bildirimde bulunulmaması hâlinde, hamiline yazılı pay senedine sahip olanlar, bu Kanundan doğan paya bağlı haklarını gerekli bildirim yapılıncaya kadar kullanamaz” denilmek suretiyle bu husus açıkça vurgulanmıştır.

İlmühaberlerin Devri

İlmühaber, nama veya hamiline yazılı payların yerini tutan ve pay sahipliğini belirten geçici belgelerdir. Elinde ilmühaber bulunduran ortak, genel kurulda oy kullanmak ve kâr payı almak gibi ortaklara sağlanan hakları kullanma imkânına sahip olur. TTK 486’da “İlmühaberlere kıyas yoluyla nama yazılı pay senetlerine ilişkin hükümler uygulanır” denilmek suretiyle nama yazılı payların devrinde geçerli olan hususların ilmühaberlerin devrinde de geçerli olacağı belirtilmiştir.

Senede Bağlanmamış Çıplak Payın Devri

Anonim şirketler, istisnalar saklı kalmak kaydıyla, pay senedi bastırmak zorunda değildir. Dolayısıyla senede bağlanmamış payların mevcudiyeti ve devri mümkündür. İstisnalardan biri şirketteki azlık ile ilgili olup 486/3’te bu husus “Azlık istemde bulunursa nama yazılı pay senedi bastırılıp tüm nama yazılı pay senedi sahiplerine dağıtılır” şeklinde düzenlenmiştir. Çıplak payların devri resmi şekil şartına bağlı değildir. Bu sebeple adi yazılı şekilde yapılan anonim şirketlerde hisse devri sözleşmesi çıplak payların devri için yeterlidir. Fakat pay senedi şirketten olan alacağı gösterdiği için ayrıca Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenen alacağın devri hükümlerinin de uygulanması gerekecektir.

Sıkça Sorulan Sorular

Anonim şirket hisse devri için noter zorunlu mu?
Anonim şirketlere serbesti hâkim olduğu için, anonim şirketlerde hisse devri sözleşmesi noterde düzenlenmesi veya onaylanması gereken bir sözleşme değildir.
Tek kişilik anonim şirketlerde hisse devri nasıl yapılır?
Tek kişilik anonim şirketlerde hisse devri de yukarıda anlatıldığı şekilde yapılmaktadır. Ek olarak TTK 338’e göre tek pay sahipliği bildirimi de yapılması gerekir. İlgili madde şu şekildedir: “Pay sahibi sayısı bire düşerse, durum, bu sonucu doğuran işlem tarihinden itibaren yedi gün içinde yönetim kuruluna yazılı olarak bildirilir. Yönetim kurulu bildirimi aldığı tarihten itibaren yedi gün içinde, şirketin tek pay sahipli bir anonim şirket olduğunu tescil ve ilan ettirir. Ayrıca, hem şirketin tek pay sahipli olarak kurulması hem de payların tek kişide toplanması hâlinde tek pay sahibinin adı, yerleşim yeri ve vatandaşlığı da tescil ve ilan edilir. Aksi hâlde doğacak zarardan, bildirimde bulunmayan pay sahibi ve tescil ve ilanı yaptırmayan yönetim kurulu sorumludur.”
Bedelsiz hisse devri olur mu?
Anonim şirkette hisse devrinin gerçekleştirilmesi için kanunda bir bedel ödenmesi şartı yer almamaktadır. Dolayısıyla bedelsiz hisse devri mümkündür.

Sonuç

Anonim şirketlerde hisse devri, limited şirketlere kıyasla daha kolay gerçekleştirilmektedir. Çünkü, TTK’nın limited şirketler için aradığı şekil şartları anonim şirketler için aranmamakta ve göreceli bir serbesti sunulmaktadır. Anonim şirket hisse devrinde dikkat edilmesi gerekenler bu şekilde olup anonim şirkette hisse devri senedin niteliğine göre yukarıdaki şekillerde gerçekleştirilmektedir. Hisse devri oldukça karışık olabilecek bir süreçtir ve bu durumda hukuki adımların çok dikkatli atılması gerekir. Aksi takdirde fırsatlar kaçabilecek ve zaman, emek ve sermaye kaybı meydana gelebilecektir. O yüzden alanında uzman bir şirketler hukuku avukatı ile birlikte çalışmanız önerilir.

Konu hakkındaki sorularınız ve hukuki yardım için info@paldimoglu.av.tr üzerinden iletişime geçebilirsiniz.

Yorum Yaz